Krzemionki – Muzeum Archeologiczne i Trasa Turystyczna
Tym razem chciałabym Was zabrać w podróż w czasie. Cofniemy się do neolitu, czyli do ostatniego okresu epoki kamienia – epoki kamienia gładzonego (ok. 5,5 tys. lat p.n.e.)
Krzemionki Opatowskie – to unikatowy kompleks obrazujący życie ludzi w epoce kamienia, ich wiedzę i możliwości technologiczne.
Jest to obiekt turystyczny ukazujący eksploatację złóż krzemienia pasiastego i pełniący dużą rolę edukacyjną. Zapraszamy do zwiedzania… Ale najpierw trochę charakterystyki okresu neolitu, aby przybliżyć temat…
Główne cechy wyróżniające neolit
– pojawiają się stałe osady
– upowszechnia się rolnictwo i hodowla zwierząt, a także przetwarzanie pozyskanych dzięki temu produktów (rewolucja neolityczna)
– powstają się nowe dziedziny wytwórczości (tkactwo, garncarstwo, gładzenie kamieni krzemiennych)
– zaczyna eksploatować się zasoby naturalne, na przykład krzemień – przykładem są Krzemionki Opatowskie, które znalazły się na liście UNESCO (wpisu dokonano 3 lata temu)
I właśnie o Krzemionkach Opatowskich chcę teraz pokrótce opowiedzieć…
Krzemionki zostały odkryte dokładnie 100 lat temu (w lipcu 1922 roku!) przez Jana Samsonowicza (geologa i paleontologa). Podczas naszych odwiedzin (która miała miejsce dokładnie w przeddzień odkrycia tego miejsca) odbywały się imprezy uświetniające właśnie to wydarzenie. W skansenie były prezentowane m.in. techniki gładzenia krzemienia, lepienia naczyń glinianych, wyrobu broni i narzędzi oraz codzienne życie ludzi z epoki neolitu. Oprócz tego na stoiskach archeologicznych różnych uniwersytetów przygotowano ciekawe warsztaty dla dzieci, a księgarnie oferowały ciekawe książki tematyczne.
Krzemionki Opatowskie to jedyny w swoim rodzaju pomnik prahistorii człowieka. Odkrycie tego miejsca w ubiegłym wieku mocno wstrząsnęło środowiskiem badawczym. To unikat na skalę światową, dlatego warto tu przyjechać.
Kopalnie krzemienia pasiastego
Kopalnie krzemienia pasiastego mają powierzchnię 78,5 ha i na tym terenie znajduje się ich ponad 4 tys. Największe osiągały głębokość 9 m oraz kilkaset m2 powierzchni. Wysokość podziemnych wyrobisk wynosiła pomiędzy 55 a 120 cm. Wydobywaniem krzemienia zajmowali się wyspecjalizowani górnicy, posługujący się prostymi narzędziami kamiennymi lub przyrządami wykonanymi z rogów zwierząt.
Z wydobytego krzemienia formowano narzędzia (głównie siekiery), które potem rozprowadzano wśród odbiorców zamieszkujących Europę Środkową. Owe siekiery docierały do obecnych terenów Niemiec, Litwy, Czech, Słowacji i Ukrainy.
Muzeum Archeologiczne i trasa turystyczna
W Krzemionkach znajduje się interaktywne Muzeum Archeologiczne. Obowiązują rezerwacje, ale mi udało się zarezerwować w ten sam dzień na godzinę popołudniową. Można także po prostu zakupić bilet w kasie, ale nie ma pewności, czy nie trzeba będzie poczekać na kolejne wejścia, gdyż jest limit osób w grupach. Muzeum zwiedza się samemu, jednak wejście i potem zwiedzanie trasy turystycznej odbywa się z przewodnikiem. Czas zwiedzania ok. 1,5 h.
Muzeum zrobiło na nas duże wrażenie. Można tu się zapoznać z codziennym życiem ówczesnych mieszkańców okolic oraz z neolitycznym górnictwem. W muzeum jest wiele stanowisk, których można dotykać, doświadczać i słuchać oraz oglądać. To bardzo przypadło do gustu Grzesiowi, który chłonął dostarczane tam informacje całym sobą 🙂
Następnie idzie się w teren, na trasę turystyczną, do kopalni krzemienia pasiastego i tak naprawdę to jest główną atrakcją tego miejsca!
Trasa turystyczna prezentuje oryginalne wyrobiska neolitycznych kopalń, zagłębienia poszybowe oraz hałdy górnicze sprzed 5 tys. lat. Łączna długość trasy wynosi około 2 km, z czego 0,5 km znajduje się pod ziemią! Pod ziemią jest stała temperatura, która wynosi ok 9-12 st.C, więc warto zaopatrzyć się w coś cieplejszego na zwiedzanie.
Do tej pory nie miałam pojęcia, jak naturalnie występuje krzemień pasiasty i to zrobiło na mnie ogromne wrażenie. Po prostu jego bryły tkwią w białych wapiennych ścianach i stamtąd się je wydobywa, zresztą popatrzcie sami…
Podczas przejścia podziemną trasą można zobaczyć, jak trudna to była praca. Górnicy wydobywali kamień na leżąco lub klęcząc ze względu na bardzo niskie tunele. Podświetlali sobie łuczywem lub kagankiem, a tunele drążyli narzędziami kamiennymi lub z kości zwierząt.
Ciekawostki…
Nie wiem czy wiecie, ale polskie złoża krzemienia pasiastego są jedyne na świecie! To dość twardy kamień, który po rozłupaniu ma ostre krawędzie, dlatego kiedyś wykorzystywany był do wytwarzania narzędzi.
Obecnie krzemień pasiasty to kamień półszlachetny, z którego tworzy się biżuterię oraz wyroby ozdobne. Kamień ten na przykład znajdziemy w srebrnej kolekcji biżuterii W.KRUK. Kolekcje biżuterii z krzemieniem pasiastym można podziwiać w Muzeum na zamku w Sandomierzu.
Ja niegdyś zakochałam się w krzemieniu pasiastym i sama zrobiłam sobie kolczyki, wisiorek i bransoletkę. Oczywiście w Krzemionkach zakupiłam na pamiątkę kolejne kolczyki 🙂 . To wyjątkowy kamień, przepiękny (wg mnie) i bardzo oryginalny. Każdy skrawek kamienia jest inny i niepowtarzalny 🙂
Logo Krzemionek – to symbol Bogini Matki Ziemi. Został on znaleziony na jednej ze skał w kopalni i pozostaje tam aż po dziś dzień. Rysunek na skale, jak się szacuje, ma ponad 2000 tys. lat. Wg naukowców – miał chronić górników przed nieszczęściem.
Krzemień pasiasty powstał 150 milionów lat temu w wyniku wymarcia kolonii pewnego gatunku gąbek morskich zawierających związki krzemionkowe. W wyniku zachodzących długotrwałych procesów chemicznych powstał krzemień, ale tak naprawdę do tej pory nie wiadomo dokładnie w jaki sposób.
Muzeum Archeologiczne i Trasa Turystyczna leżą na terenie Rezerwatu przyrody Krzemionki Opatowskie – rezerwatu krajobrazowego na Obszarze Chronionego Krajobrazu Doliny Kamiennej w województwie świętokrzyskim.
Muzeum Archeologiczne i Rezerwat Krzemionki Sudoł 135a, Ostrowiec Świętokrzyski